De Nigeriaanse Adeola brengt haar zoontje Fela naar een verkleedfeestje op school. Wat leuk dat de school een feest organiseert! Haar zoontje kijkt er al een hele week naar uit. Ze hebben wel twee middagen gewerkt aan zijn piratenkostuum. Hij heeft er vandaag al meerdere complimenten over gekregen!
Peter Kuipers, de schooldirecteur, heeft ook veel zin in de dag. Het is een belangrijke dag waarbij hij echt meedoet en benaderbaar is voor de leerlingen. “Vandaag ben ik even niet de strenge directeur”, denkt hij een beetje opgelucht. “Een clownskostuum lijkt me daarom wel passend bij zo een vrolijke dag!”
Als Adeola aankomt op school dan ziet ze tot haar verbazing dat mijnheer Kuipers ook is verkleed. Als clown nog wel! Wat vreemd en onprofessioneel. Een directeur is geen clown. Diep van binnen vindt ze het eigenlijk respectloos.
Maar ze wil de pret niet bederven en lacht hem vriendelijk toe. Eerst zorgen dat Fela het fijn heeft, het gesprekje met mijnheer Kuipers komt later wel.
Waar ligt de verbinding?
Door zich als clown te verkleden probeert Peter de afstand tussen hem en de leerlingen iets kleiner te maken. Zelfspot wordt in Nederland vaak gebruikt om vooral niet te belangrijk te doen. We zijn immers allemaal gelijk. De directeur is niet een clown natuurlijk, die is verkleed als clown.
In heel veel culturen wordt autoriteit geaccepteerd en ook als wenselijk gezien. De directeur is de baas, weet het meest en de mensen kunnen zich daaraan onderwerpen. Een clownskostuum past niet in het beeld dat Adeola heeft van de directeur. Ouders uit Nigeria zien graag dat hun kinderen naar een goede school gaan, waar er respect is voor de directeur. Adeola ziet ook vandaag de heer Kuipers als een vertegenwoordiger van de school, niet als clown. Zelfspot is dan een gebrek aan respect voor de functie en de personen die afhankelijk zijn van de heer Kuipers. Zoals in dit geval de ouders. De directeur is geen clown. Dat aanzien komt zeker terug in het onderwijs, waar ook de manier van lesgeven vaak veel meer autoritair is. De leerlingen accepteren wat de meester zegt.”
Maar humor en zelfspot is niet vanzelfsprekend. Het hangt er van af hoe het gebruikt wordt. In Afrikaanse culturen gebruiken mensen juist humor en toneel om de machthebbers aan te spreken. Het is een indirecte, en daarom beter geaccepteerde, vorm van kritiek op de baas. Dan zou een leerkracht op een schoolfeestje bijvoorbeeld de directeur uitbeelden in een clownspak.
In dit verhaal heeft Peter ook de taak om Adeola gerust te stellen. Hij hoeft zich niet aan te passen, maar kan ook niet de gevoelens van Adeola en haar gezin negeren.
Het is belangrijk om tussen de regels te lezen. De lucht te lezen zoals men vaak zegt. Adeola zal zich niet direct uitspreken over haar verbazing, ze zal vriendelijk zijn en meelachen. Maar misschien niet zo lang blijven als dat ze anders zou doen. Hij zou de familie even apart kunnen nemen om dit bespreekbaar te maken.
Als er meer expats en migranten zijn kan in de vooraankondiging uitleg over deze typisch Nederlandse gang van zaken gegeven kunnen worden. En dat het niets met de kwaliteit van het onderwijs te maken heeft.
Voor Adeola is dit een mooi voorbeeld van hoe de Nederlandse samenleving niet veel op heeft met autoriteit. Ze kan accepteren dat de directeur op een andere manier leiding geeft en dat dat niet ten koste gaat van de kwaliteit van het onderwijs. Ze kan zich richten op de manier waarop docenten met leerlingen omgaan en wat ze leren. Ook al is de heer Kuipers, Peter, op een feestje verkleed als clown. En zoals altijd kan ze haar verbazing uitspreken.
Dus als we het samenvatten: Nederland heeft een egalitaire samenleving, de baas is toegankelijk en moet niet te hoog van de toren blazen. Daardoor is status minder belangrijk en zelfs niet gewenst. Daar komt bij dat we in Nederland sowieso niet van opschepperij houden. Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg. En als je dan gek doet, dan uit zelfspot. Er is meer waardering voor zelfkritiek en bescheidenheid dan voor complimenten.
En in Nigeria kijkt men dus heel anders naar autoriteit. De baas mag en moet de baas zijn. Dat mag hij of zij ook laten zien. Er is status mee gemoeid. Er is een duidelijke scheiding tussen de docenten en de leerlingen. Leerlingen zijn gewend aan het idee dat de leraar vertelt, de leerlingen luisteren en zo nu en dan worden zij in staat gesteld om beleefd wat vragen te stellen.
Kortom
Voor Peter:
- Accepteer dat de Adeola uit hiërarchische samenleving komt en dat de directeur status heeft en respect verdient.
- Adeola zal niet snel laten zien wat ze echt vindt. Let op andere tekens in haar communicatie. Daar hoort ook eerder weggaan bij.
- Schep de gelegenheid om over zijn rol als directeur te praten.
- Geef in de vooraankondiging wat extra aandacht aan de informele en grappige sfeer van het feest.
Voor de Adeola:
- Accepteer dat Nederlandse een egalitaire samenleving heeft.
- Accepteer dat een directeur zijn gezag ontleent aan goede leerresultaten, niet aan formaliteiten.
- Stel vooral je vragen en spreek je verbazing uit. Nederlanders zijn gewend om direct aangesproken te worden.
Meer lezen over cultuurdimensies?
Belangrijk om te weten:
Deze anekdote is gebaseerd op verhalen die met ons gedeeld zijn. Connect2Us streeft ernaar het dilemma van beide kanten te belichten en niet om mensen te labelen of te suggereren dat de een of de ander zich anders moet gedragen. Bewustwording door de betrokkenen is al voldoende is om naar elkaar toe te bewegen. Zonder je heel anders voor te doen. Connect2Us wil lezers helpen vooroordelen te herkennen en te vermijden. Lees hier over vooroordelen, discriminatie en racisme.
